Wacana Satu Huraian Ringkas (Bahagian II)

Setiap wacana mempunyai maklumat. Maklumat terdiri daripada dua jenis, iaitu maklumat lama dan maklumat baharu. Maklumat lama ialah maklumat yang telah dinya-takan terdahulu. Maklumat baharu pula ialah maklumat yang baru sahaja dinyatakan dengan andaian pendengar atau pembaca tidak mengetahui maklumat itu sebelum ini. Contohnya: (1) Puan Rita mengajar di sekolah menengah. (2) Sekolah itu sekolah berasrama penuh. Sekolah itu dalam ayat (2) merupakan maklumat lama kerana telah dinyatakan dalam ayat sebelumnya. Sekolah berasrama penuh ialah maklumat baharu kerana baru disebutkan dalam ayat itu. Ciri seterusnya ialah keadaan. Keadaan ialah latar sewaktu bahasa itu digunakan, dan membantu pendengar atau pembaca memahami sesuatu wacana. Ungkapan “Sila masuk”, misalnya, difahami kerana digunakan dalam keadaan latar seseorang mempelawa seorang lain masuk ke dalam bilik atau rumahnya. Dalam kehidupan sehari-hari terdapat pelbagai jenis latar, misalnya latar rumah tangga, latar tempat kerja, latar tempat membeli-belah, latar berekreasi, latar beribadat, dan bermacam-macam lagi. Setiap latar menghasilkan wacana tersendiri. Akhir sekali ialah interteks. Interteks bermaksud sesuatu wacana itu bergantung pada wacana yang lain. Ini bererti wacana-wacana lain juga memainkan peranan penting untuk membantu seseorang memahami sesuatu wacana yang sedang dibaca atau didengar. Dengan kata lain, kefahaman seseorang terhadap sesebuah wacana bergantung pada pengetahuannya terhadap perkaraperkara yang sedang dibaca atau didengar. Penanda Wacana Penanda wacana ialah unsurunsur bahasa yang mewujudkan pertautan atau kesinambungan antara satu teks dengan teks yang lain sehingga membentuk kesatuan. Terdapat banyak jenis penanda wacana dalam bahasa Melayu. Yang paling dikenali ialah penanda penghubung seperti dan, tetapi, walau bagaimanapun, namun, dan oleh itu. Dalam bahasa Melayu terdapat lima jenis penanda wacana, iaitu: (i) penanda leksikal, (ii) penanda rujukan, (iii) penanda penghubung, (iv) penanda penggantian, dan (v) elipsis atau penanda pengguguran. Pada kali ini akan dihuraikan dua daripada lima jenis penanda wacana ini, iaitu penanda leksikal dan penanda rujukan. Pananda leksikal melibatkan pertautan antara unsur leksikon atau perkataan dan frasa secara semantik atau makna. Aspek utama ialah pengulangan, sama ada berbentuk (a) pengulangan unsur yang sama, (b) pengulangan sinonim, (c) pengulangan hiponim, atau (d) pengulangan kolokasi. (a) Pengulangan unsur yang sama bermaksud setiap perkataan atau frasa diulang sepenuhnya tanpa sebarang perubahan. Contohnya: Pada hari minggu ini keluarga kami akan ke Port Dickson. Keluarga Pak Hamid juga akan ke Port Dickson. Dalam contoh ini, komponen akan ke Port Dickson diulang sepenuh dalam ayat kedua dan dengan demikian menghubungkan kedua-dua ayat dari segi makna. (b) Sinonim ialah perkataan yang sama atau hampir sama maknanya dengan perkataan lain, misalnya wanita dengan perempuan dan bapa dengan orang tua. Mengulang sesuatu gejala melalui sinonim menjadikan dua ayat amat bertaut. Contoh pengulangan sinonim: Omar amat menyayangi bapanya yang tinggal di kampung. Orang tua itu diziarahi setiap bulan. (c) Hiponim ialah keadaan di mana satu perkataan mempunyai makna yang dianggap merupakan sebahagian daripada makna ungkapan lain. misalnya, tenggiri ialah hiponim bagi perkataan ikan oleh sebab tenggiri termasuk dalam makna ikan. Tenggiri, bersamasama bawal, cencaru, selar dan kembung dikatakan berhiponim. Mengulangi unsur-unsur hiponim ini mewujudkan pertautan dalam wacana. Contoh pengulangan hiponim: Malaysia telah mengimport pel­ bagai jenis kereta. Antaranya ialah Honda, Volvo, Mercedes-Benz dan Renault. (d) Pengulangan kolokasi melibatkan kehadiran sekumpulan perkataan yang saling berkait dengan sesuatu idea, topik, situasi atau konteks. Lazimnya pengulangan kolokasi melibatkan perkataan selingkungan. Apabila kita mendengar ungkapan tendangan percuma, misalnya, tergambar situasi permainan bola sepak; dengan kata lain tendangan percuma berkolokasi dengan permainan bola sepak. Dalam contoh berikut, perkataan almari, katil, meja dan kerusi dikatakan perkataan yang berkolokasi kerana dalam lingkungan yang sama, iaitu perabot rumah: Mereka berpindah ke rumah baharu. Mereka membeli almari, katil, meja dan kerusi baha­ ru. Setelah selesai menghuraikan penanda leksikal, kini dibincangkan pula penanda rujukan. Penanda rujukan berkait dengan kata ganti nama diri dan kata ganti nama tunjuk, kerana kata-kata ganti nama ini merujuk kata nama dan frasa nama. Dalam ayat (2) berikut, kata ganti nama diri mereka menjadi unsur pertautan antara ayat (1) dengan ayat (2). (1) Hilmi dan Amir telah bertolak. Mereka akan ke pasar malam. Contoh penanda rujukan bersifat kata ganti nama tunjuk (di sana) ialah: Mereka duduk di rumah sepan­ jang hari. Mereka di sana sehingga ayah dan ibu pulang. Sehingga kini telah dihuraikan dua jenis penanda wacana, iaitu penanda wacana berbentuk pengulangan yang sama dan penanda rujukan. Bahagian ketiga huraian tentang wacana bulan hadapan akan menyambung huraian tentang penanda wacana dalam bahasa Melayu, iaitu tentang tiga lagi penanda wacana, di samping jenisjenis wacana. sumber...bharian..